Một bài viết của Vtethoston Các bạn thân mến, Khi bàn đến chuyện chụp hình hẳn ai cũng có nhiều điều mà thuật lại, nhứt là mỗi khi chụp được một tấm hình vừa ý, càng khó khăn bao nhiêu càng thích thú bấy nhiêu. Mỗi người lại có cách nhìn khác nhau về mọi sự việc, do đó xin các bạn đừng lấy những điều tôi viết làm mẫu mực, chỉ xin coi đó như những lời tâm tình, những chia sẻ để cùng học hỏi. Hơn nữa, mong các bạn cùng viết ra những kinh nghiệm của mình cho tất cả cùng thưởng thức. Tôi xin phép được nhớ đến đâu viết đến đó nha các bạn. 1) Có nên mua máy hình tốt, đắt tiền không? Tôi nghĩ là không cần trong giai đoạn đầu khi bạn muốn tìm hiểu về chụp hình. Ngay cả nếu bạn có ý định đi hẳn chuyên môn về chụp hình, như sống với nó, coi nó như lẽ sống. Với một máy hình bình thường, bạn vẫn có thể chụp được những bức hình đẹp, lạ, gây thích thú nơi người thưởng ngoạn như thường, chẳng cứ gì phải sắm máy thật nhiều đắt tiền, nhiều đặc tính. Dù có máy ngon, nhưng nếu bạn chưa nắm vững về tốc độ, ánh sáng, bố cục, tấm hình của bạn vẫn kém xa một người chỉ xài một máy ảnh tầm thường. Thiếu gì trong nhóm bạn bè đi chụp hình chung với tôi, ngay cả các ông thầy chuyên môn, chụp cả hai ba cuộn phim mà vẫn không có tấm nào xuất sắc, nhiều lúc phải dấu luôn không dám khoe. Nhưng cho dù như vậy, những thất bại đó chính là những bài học đáng giá cho mình. Do đó bạn có máy chi, cứ xài máy đó, vấn đề là bạn phải cần xách máy ra đi chụp và thực tập. Vì có chụp bạn mới có ảnh, có ảnh bạn mới có thể bàn cãi và học hỏi với những người khác, hầu làm cho bức ảnh trở nên khá hơn bằng cách thu gọn bố cục làm nổi bật chủ đề, dùng kỹ thuật phòng tối làm màu sắc đậm đà hơn, hay dùng các thảo trình điện toán sửa chữa các điểm hư, v.v. 2) Chụp thế nào – nhiều hay ít, nhanh hay chậm? Ở VN ngày xưa, tiền phim, tiền tráng hình đều cao nên ai nấy đều ngại chuyện chụp lung tung. Qua đây và với thời giá, tiền phim hay “memory card”, tiền tráng hình không là bao, cho nên bạn không nên quá ngại ngần chi phải chụp nhiều hình. Nhứt là với máy ảnh số (digital camera), bạn có thể xem lại và chọn lọc trước khi rửa thành hình, sở phí lại càng xuống thấp hơn. Khi đi chụp hình, máy ảnh của bạn lúc nào cũng phải sẵn sàng, có chuyện hay cảnh chi hay là cầm lên bấm liền. Như vậy chắc chắn bạn không mất những hình ảnh sống động. Sau đó muốn thay đổi tốc độ, hay khẩu độ cho vừa ý hơn thì làm lại. Chứ còn ở đó mà chọn ống kính, chọn tốc độ /khẩu độ thích hợp, cơ hội không chờ bạn đâu. Nhứt là khi bạn đi chụp hình phóng sự (biểu tình, đám cưới, đám ma, du hành, v.v), hay đang đi du hành, bạn chỉ có một hay hai giây để chụp cảnh tượng đó. Có một tấm làm vốn trước cho chắc ăn bạn ơi! Xấu đẹp tính sau! Dĩ nhiên là nếu bạn chụp hình sáng tác, bạn cần phải sửa soạn lâu hơn, canh cho thật chính xác, và khi chụp cũng nên chụp với vài khẩu độ và tốc độ khác nhau để phòng hờ. Một lần đi chơi, một lần sửa soạn rất mất công sức và thời giờ, do đó chúng ta không nên quá tiết kiệm trong việc chụp dư ra một chút. 3) Rửa hình ở đâu? Nếu chúng ta chỉ muốn có hình ghi lại hình ảnh trong gia đình, của chuyến đi mà không tính đến chuyện gởi dự thi, tranh giải thì rửa ở đâu tiện thì thôi. Nhưng nếu bạn muốn có hình với màu sắc đúng mức, hay muốn làm cho đậm hay nhạt hơn, chắc chắn ở các nơi như Costco, Wal Mart không thể nào làm bạn thỏa mãn. Bạn cần phải đến các tiệm chụp và rửa hình chuyên môn, tốt nhất là hỏi thăm bạn bè xem ở đâu có uy tín và giá cả phải chăng. Để bạn so sánh cho vui, một cuộn phim 24 tấm rửa ở Costco tốn $3.50 và hình thì lúc nhạt lúc đậm, chẳng lần nào giống lần nào. Còn ở tiệm hình chuyên môn, giá rửa hình cho cuộn 24 sẽ vào khoảng $8, nhưng màu sắc thật là một trời một vực. Thêm nữa là tại các tiệm chuyên môn, chủ nhân thường cũng là tay chơi hình nhà nghề, họ có thể cố vấn cho bạn trong việc chọn mầu sắc trong hình, hay cắt xén làm sao cho hình trở nên đẹp hơn, bắt mắt hơn. 4) Một tấm hình đẹp Khi mới chụp hình, chúng ta thường có khuynh hướng chụp tấm hình với thật nhiều chi tiết, vì chúng ta không muốn mất đi một chi tiết nào. Do việc ôm đồm quá nhiều chi tiết trong cùng tấm hình, làm chẳng có điểm nào nổi bật, khiến đôi lúc người xem không biết mình muốn nói điều chi. Những tấm ảnh nghệ thuật, chiếm giải thưởng, thường khi nhìn vào chúng ta thấy ngay chủ đề mà tác giả muốn chuyên chở đến cho người thưởng ngoạn. Dĩ nhiên muốn chụp được như vậy, người chụp cần sửa soạn và chụp nhiều lần. Nhưng không phải các tay nhà nghề đều chụp hình đẹp, chuyện “tổ trác” vẫn thường xảy ra, cũng như các tay chụp hình tài tử đôi lúc “tổ đãi” vẫn cho ra những tác phẩm để đời như thường. Một tấm hình được coi là “đạt” khi có đủ ba đặc tính: - ánh sáng đầy đủ, - có kỹ thuật, - có mỹ thuật. Trong ba trên chúng ta thấy hầu như phần nào cũng đều do kinh nghiệm. Chúng ta có thể dùng máy đo ánh sánh mà chọn cho đúng khẩu độ, kỹ thuật cho vững thì cần phải chụp nhiều và học hỏi, duy có con mắt mỹ thuật thì đôi lúc có người bẩm sinh giỏi hơn người khác, nhưng nếu không trui luyện thì cũng như không. Các cụ ta vẫn thường nói “hát hay không bằng hay hát” mà lị! Khi chúng ta nắm vững các phần trên rồi, lúc đó mới tính đến chuyện máy tốt và ống kính sắc nét. Còn không chuyện mua máy hình và ống kính đắt tiền chỉ là đi nhát ma thiên hạ mà thôi. Chuyện cần thiết bây giờ là các bạn cần tham dự các lớp nhiếp ảnh nếu có thể, đọc thêm sách mà học kinh nghiệm, thảo luận & học hỏi với những người đi trước, đi ra ngoài chụp hình & sáng tác, rồi đem về rửa ra xem mà rút kinh nghiệm bản thân cho lần sau. 5) Hình có cần sửa chữa không? Rất hiếm khi nào bạn gặp một tấm hình hoàn hảo 100%! Hầu hết các tấm ảnh gởi dự thi, hay ảnh đẹp cũng đều trải qua giai đoạn điều chỉnh và sửa chữa. Với các kỹ thuật hiện đại như “Photoshop”, việc sửa đổi tấm hình cho ngon lành, cắt xén hay thêm bớt, thật quá dễ dàng! Để giúp cho việc cắt xén bớt các phần thừa không cần thiết, hay thu gọn tấm hình để làm nổi bật chủ đề, việc đầu tiên các bạn nên làm là lấy một tấm bìa cứng mầu xậm, cắt lấy 2 miếng hình thước thợ, như chữ L hoa. Để thực tập, bạn cứ việc lấy các tấm ảnh cũ ra xem lại, dùng hai tấm bìa này che đi những phần thừa không cần thiết trong tấm hình, rồi đứng ra xa mà xem lại. Đôi lúc hôm nay mình chọn phần này, mai mình lại chọn phần khác, tất cả những giai đoạn trên là sự thực tập cho bạn trong phần bố cục tấm hình, nhận biết cái nào là chính, cái nào phụ, phần nào bổ xung cho chủ đề, phần nào có thể dẹp bỏ. Khi biết cắt xén và chọn lấy phần đẹp rồi, các tấm hình của bạn chắc chắn là phải khá hơn lúc ban đầu. Một khi đã quyết định tiến bước trên con đường nghệ thuật nhiếp ảnh, với những bức ảnh chụp trong các chuyến đi sáng tác, hoặc những buổi họp mặt quan trọng, bạn nên đem đến các tiệm chụp hình chuyên nghiệp mà rửa. Để làm chi? Mục đích là để các bạn thẩm định là nên giữ lại tấm nào, bỏ tấm nào, cắt xén khúc nào khi mầu sắc ở mức độ hoàn hảo nhất. Chứ nếu chúng ta đem đi rửa ở những nơi làm chưa đúng mức thì làm sao chúng ta biết là tấm hình chúng ta chụp có khá không? Đôi lúc vì cứ đi rửa phim ở những nơi rẻ tiền, hình chúng ta xem rất chán, khiến chúng ta đâm ra nản và tự cho là mình không có khiếu chụp hình, chẳng muốn cầm đến máy. 6) Vài căn bản về máy ảnh 6a) Ống kính của máy ảnh được phân biệt bằng tiêu cự của nó, hay nói cách khác, bằng góc độ thu nhận hình của ống kính đó. Tiêu Cự của ống kính là khoảng cách từ mặt phim tới Tâm của ống kính. Tâm của ống kính là một điểm vô hình, ta không thấy và hãng sản xuất cũng không đánh dấu trên ống kính cho ta biết. Đại khái là điểm này thường nằm ngay nơi màng trập, hoặc rất gần màng trập. Màn Trập là những tấm thép mỏng, đóng hay mở lớn nhỏ…để điều chỉnh lượng ánh sánh vào mặt phim. Tiêu cự ống kính càng ngắn thì góc độ thu nhận hình càng rộng; tiêu cự càng dài thì góc độ thu hình càng hạn hẹp. - Ống kính tầm rộng (wide angle lenses) có tiêu cự 35mm hoặc ngắn hơn: dùng chụp toàn cảnh. - Ống kính cơ bản (normal lenses) có tiêu cự trong khoảng 40-50mm: thường đi kèm máy ảnh. - Ống kính với tiêu cự dài (long focal lenses) có tiêu cự từ 75-135mm: tiện để chụp chân dung. - Viễn kính (telephoto lenses) có tiêu cự từ 180mm trở lên: để chụp những gì ở xa. - Zoom: ống có tiêu cự thay đổi và góc độ mở cũng thay đổi theo. Tiện lợi khi đi du lịch vì nhẹ nhàng và rẻ hơn số ống kính đơn mà nó thay thế, nhưng hình ảnh không sắc nét và sáng bằng. Ghi chú: Nên mua ống kính cùng hiệu với thân máy. Muốn tạo hình ảnh sắc nét, rõ ràng, trong trẻo, có phẩm chất cao, ống kính phải tốt. Ống kính tạo phẩm chất của hình ảnh, không phải thân máy. Ống kính đắt tiền chưa hẳn là tốt, nhưng ống kính tốt chắc chắn là phải đắt. 6b) Khẩu độ của ống kính là độ mở lớn hay nhỏ của màng trập để ánh sáng đem hình ảnh qua đó ghi vào mặt phim. Khẩu Độ (f) là kết quả của bài toán chia giữa Tiêu Cự (F) với đường kính mở (d) của màn trâp: f = F / d . Theo qui ước, các khẩu độ trên ống kính thường được ghi : 1.4 – 2 – 2.8 – 4 – 5.6 – 8 – 11 – 16 -22…. Trị số càng nhỏ, đường kính màn trập càng lớn và ngược lại. Bất cứ hai khẩu độ nào liền nhau, ví dụ f/5.6 và f/8, khẩu độ f/5.6 có diện tích quang khẩu lớn gấp hai lần f/8, do đó f/5.6 cho ánh sáng vào mặt phim nhiều gấp hai lần f/8. 6c) Tốc độ của máy ảnh là khoảng cách thời gian màng trập mở để ánh sáng lọt qua ống kính, đem hình ảnh vào mặt phim, rồi đóng lại. Tốc độ trên máy ảnh thông thường là T-B-1-2-4-8-15-30-60-125-250-500-1000-2000-4000-8000 T (time) là tốc độ mở lâu, khi bấm máy lần thứ nhất, màng trập mở, khi bấm lần thứ hai, màng trập đóng. Nhiều máy ngày nay không có tốc độ T này. B (bulb) cũng là tốc độ mở lâu, khi ta bấm máy và giữ như vậy, màng trập mở, khi ta buông tay, màng trập đóng lại. 1 là một giây, từ 2 trở lên là 1/2, 1/4, 1/8…của một giây đồng hồ. Lấy bất cứ hai tốc độ nào liền nhau như 1/125 giây và 1/250 giây, tốc độ 1/250 giây nhanh gấp hai lần tốc độ 1/125 giây. 6d- Phim / Mạch Cảm Ứng / Thẻ Lưu Trữ (sensor, memory card) Đại loại, với các loại máy thường, ánh sáng được ghi nhận qua lớp Nitrat bạc tráng trên tấm nhựa, gọi là phim. Còn các loại máy digital, các mạch cảm ứng điện (sensor CCD hay CMOS) chuyển đổi ánh sáng thành âm điện tử (electron), rồi ghi vào các thẻ lưu trữ, nên mạch cảm ứng điện có thể xem như lớp nitrat bạc, còn thẻ lưu trữ có thể xem như là phim để đem đi rửa hình ở tiệm. Máy dùng phim thì cần đem theo nhiều phim và nhiều loại khác nhau, còn máy digital chúng ta không cần, vì có thể dùng thẻ lưu trữ có sức chứa lớn, cộng với khả năng thay đổi độ nhạy ISO của máy digital. Đơn vị đo độ nhạy của phim là ISO (theo qui luật của International Standard Organization). Phim có trị số ISO càng cao thì nhạy sáng hơn phim có ISO thấp. Phim 200 ISO thì nhạy gấp hai lần phim 100 ISO. Đặc tính chung của phim. - Phim chậm, dưới 64 ISO: rất mịn hạt, ghi được nhiều chi tiết, tương phản khá cao, độ dung sai ít. - Phim trung bình, từ 80 đến 320 ISO: nhóm phim thông dụng, dễ sử dụng. Phim mịn hạt, tương phản và dung sai trung bình, ghi nhận khá nhiều chi tiết. - Phim nhanh, từ 400 đến 1000 ISO: cũng là nhóm phim thông dụng cho những ai muốn chụp ảnh “tranh tối tranh sáng” mà không muốn dùng flash, hay dùng tốc độ nhanh nắm bắt các hoạt cảnh, hay đóng nhỏ ống kính để có chiều sâu. Hạt hơi thô, tương phản nhẹ, độ dung sai cao, chi tiết khá. - Phim cực nhanh, trên 1000 ISO: Phim thô hạt, tương phản nhẹ, độ dung sai khá cao, không ghi nhận được nhiều chi tiết bằng ba loại trên. Ai muốn chụp ảnh và khi in hình có hạt thô thì dùng loại phim. Phim có dung sai cao là loại phim nếu ta chụp thừa hay thiếu sáng, khoảng một hay hai nấc, mà hình ảnh, màu sắc vẫn trung thực một cách chấp nhận được. Nếu chỉ có thể chụp thừa thiếu khoảng nửa nấc thôi, hơn thế hình ảnh ảnh sẽ hư, xấu thì đó là phim có dung sai thấp. Phim khi mua về nên cất trong ngăn đá tủ lạnh, khi dùng lấy ra để ở ngoài khoảng 15 phút trước khi lấp vào máy. Chụp xong chưa kịp mang rửa, cũng nên giữ trong ngăn đá tủ lạnh. Để có thể xem là tương đương với độ mịn của phim, khi in ra hình, máy digital cần phải có độ thu nhận ánh sáng khoảng 16 megapixels. Giá cả loại máy digital này ở thị trường vẫn còn đắt lắm, hy vọng trong tương lai sẽ giảm dần với sự thăng tiến của kỹ thuật. Ở đây tôi chỉ ghi vắn tắt, nếu muốn biết chi tiết hơn, các bạn nên vào thư viện khiêng về vài quyển dạy chụp hình máy phim và máy digital mà nghiền ngẫm. 6e- Những điều cần ghi nhớ Thân máy ảnh cho ta một số tiện nghi, nhưng phẩm chất của hình ảnh gần như hầu hết là nhờ ở ống kính và tài nghệ của người dùng máy. Do đó nếu muốn hình ảnh có phẩm chất cao, nên dùng ống kính tốt, không nên dùng thân máy tốt chung với ống kính tệ. Mỗi lần đổi ý, thay đổi từ loại máy này sang loại máy khác rất tốn kém. Nên suy nghĩ kỹ trước khi quyết định dùng loại máy nào. Mua máy ảnh là để chụp cho có ảnh. Nếu loại máy nào có cơ nguy không hoạt động khi trời lạnh hay ẩm thì không nên mua. Máy ảnh quá nhẹ, hay quá nặng đều dễ làm rung máy khi chụp. Máy ảnh và ống kính dù là loại thượng hạng, nhưng khi chụp bị RUNG thì phẩm chất hình ảnh cũng không bằng máy rẻ tiền nhưng không bị rung khi chụp. Muốn tránh RUNG máy, dùng chân máy và dây bấm (cable release). Máy ảnh điện tử tự động không giản dị như ta nghĩ, nhưng rất ư là rắc rối, vậy bạn cần đọc kỹ quyển chỉ dẫn, đem theo trong bị máy ảnh và đọc đi đọc lại luôn luôn. Khi gặp tình trạng thiếu sáng, tranh tối tranh sáng, nên mở khẩu độ lớn như 1.4, 2, 2.8 và 4. Khẩu độ lớn làm giảm chiều sâu, nhưng lại có thể lợi dụng nó để xóa mờ hậu cảnh. Khẩu độ 5.6 thích hợp nhất cho chụp chân dung. Khẩu độ tối hảo là 8 với khả năng ghi nhận chi tiết, màu sắc, sắc độ cao nhật Khẩu độ 11, 16, 22 cản bớt ánh sáng vào ống kính, đồng thời làm tăng chiều sâu. Khi chụp chân dung, nên dùng ống kính khoảng 100, và muốn cho rõ từng đường nhăn nơi gương mặt các cụ già thì có thể kết hợp tốc độ và khẩu độ như 1/125 và 8, hay 1/60 và 11, hay 1/30 và 16. Còn như muốn chụp các cô trẻ không muốn thấy mụn, hoặc vết nhăn thì nên kết hợp 1/250 với 5.6, hay 1/500 với 4, hay 1/1000 với 2.8. Các bạn cứ thử vài lần cho quen, sau đó có đi chụp hình kiếm ra tiền thì nhớ tôi với nghe. Giữa cách chọn tốc độ và khẩu độ cố định trên máy tự động, chúng ta nên chọn tốc độ cố định, lúc đó máy sẽ tự động điều chỉnh khẩu độ thì tốt hơn. Ngoài trời nên để tốc độ là 125, chụp phong cảnh nên để tố độ 30, còn ở trong nhà nên để ở tốc độ 80. Chụp hoa không nên để quá nhiều ánh sáng, vì sẽ làm hoa mất màu hoặc quá trắng. Còn chụp ngược sáng, sẽ làm nỗi gân và lông của hoa. Thay vì bắt hình ảnh đứng lại bằng cách chụp ở tốc độ nhanh, chúng ta có thể biểu hiện tính động bằng cách để tốc độ ở 1/4, 1/8, hay /15 lia máy theo vật đang chuyển động và đồng thời bấm máy. 7) Bố Cục Trong Ảnh Đây là vấn đề khá nhức đầu cho người chụp hình, làm sao tạo nên sự khác biệt giữa một tấm ảnh bình thường và một tác phẩm nhiếp ảnh. Bố cục trong nhiếp ảnh bao gồm việc sắp xếp, tạo sự liên lạc, tạo ý nghĩa, phối hợp các thành phần cấu tạo nên tấm ảnh, sao cho tấm ảnh được duyên dáng, gây thích thú và xúc động nơi người xem. Bố cục là vấn đề sinh tử của nhiếp ảnh. Máy móc, ống kính, phim, giấy, máy phóng…có tốt đến đâu cũng không làm tấm ảnh của chúng ta thành tác phẩm, nếu chúng ta không luyện tập về bố cục. Bố cục cũng không thể học tắt ngang được, mỗi nhiếp ảnh gia có một cách bố cục riêng, và đó là cá tính của họ. Chúng ta có thể học hỏi về bố cục bằng cách nghiên cứu ảnh của các nhiếp ảnh gia cũ mới xuyên qua các cuộc triển lãm, sách, báo, phim,… Những thành phần của bố cục, Chủ Đề, Đường Nét, Mảng Màu Sắc, Bối Cảnh, mỗi thứ có một nhiệm vụ riêng, nhưng lại phải liên kết, bổ túc lẫn cho nhau một cách mật thiết để cùng vun bồi cho CÁI ĐẸP của tác phẩm. 7a - Chủ đề là đối tượng chính yếu của tác phẩm và chỉ nên có một chủ đề mà thôi. Cần phải làm cho chủ đề nổi bật ra khỏi đám đông trong ảnh, bằng cách như: - đem chủ đề lại gần hơn, lớn hơn các phần khác, - cho màu sắc nổi hơn, đậm đà hơn những phần khác, đặc biệt hơn, - so sánh sự động hay tĩnh, mờ nhạt đối với sắc nét, già trẻ, lớn bé, mịn màng đối với nhăn nheo, v.v. 7b – Đường nét trong bức ảnh cho ta những ý nghĩa khác nhau, như: - đường thẳng ngang cho ta thấy sự yên tĩnh, bình thản; - đường thẳng đứng tạo cho ta cảm giác khoẻ mạnh, rành rẽ, dứt khoát; - đường chéo tạo sự mạch lạc, sống động; - đường cong đứng tạo sự uyển chuyển, mềm dẻo, rung cảm; - đường cong ngang và uốn lên tạo sự cố gắng, cầu tiến; - đường cong ngang và uốn xuống gây cho ta cảm nghĩ buông thả, nổi trôi; - đường gẫy mang đến tâm trạng phức tạp, sôi nổi; - đường nét hỗn tạp gây sự rắc rối, hoang mang, hỗn loạn; - đường nét hội tụ tạo được chiều sâu, ý tưởng xuất phát hay đạt tới; - đường nét kỷ hà hay lập đi lập lại tạo nên ý tưởng nhịp nhàng,… 7c – Mảng màu sắc: khi chụp hình sắc nét chúng ta có những sắc độ phân minh, nhưng khi chụp mờ nhoè chúng ta sẽ có các mảng màu sắc hay mảng đậm lợt. Ý nghĩa của màu sắc và sắc độ: - những màu nóng gồm cam, vàng, nâu, đỏ và xám lợt (khi chụp phim trắng đen), màu nóng tạo nên những ý tưởng tươi vui, cởi mở, kích động, đam mê,… - những màu lạnh như xanh, lục, tím, chàm, xám đậm hoặc đen lại tạo ý tưởng buồn bã, chán chường, nặng nề, đe dọa,… Sử dụng ý nghĩa của màu sắc, hay các mảng sắc độ thích hợp sẽ làm tăng ý nghĩa của chủ đề. 7d – Bối cảnh là những thành phần trên ảnh cùng với chủ đề, nhưng không được nổi qua mặt chủ đề. Bối cảnh giúp bổ túc ý nghĩa cho chủ đề, nâng chủ đề lên cho nỗi hơn…do đó bối cảnh phải thua kém chủ đề về mọi phương diện như tỷ lệ, màu sắc, sắc độ, mờ nhoè, v.v. Muốn bức ảnh của mình ai cũng hiểu được thì bố cục cần phải giản dị, từ chủ đề cho đến các thành phần của nó như đường nét, nội dung, bối cảnh, mảng màu sắc. 7e – Ứng dụng Vạn vật trong thiên nhiên không mấy khi bày biện sẳn để chúng ta chỉ việc bước đến, giơ máy lên chụp, đem về rửa ảnh là có được tác phẩm! Một tác phẩm nhiếp ảnh, khởi đầu là việc chụp, dù là do ta gầy dựng cảnh, hay chụp cảnh vật có sẵn, cũng phải qua diễn trình tạo bố cục. - khi dựng cảnh chụp: cần nghiên cứu ý nghĩa của tác phẩm mà chúng ta muốn thực hiện (buồn, vui, hùng vĩ, mong manh, thơ mộng, v.v.), tiếp đến là chọn chủ đề, bối cảnh… sao cho phù hợp với ý nghĩa của tác phẩm về đường nét, ánh sáng, sắc độ sao cho đồng thuận, hay tương phản nhằm tăng ý nghĩa. - khi chụp cảnh vật có sẵn: trước hết là quan sát cảnh vật từ xa đến gần, đủ mọi góc cạnh…đồng thời nhận định ý nghĩa của cảnh vật do đường nét, ánh sáng, màu sắc, bối cảnh…biểu hiện; sau nữa là thử dời vị trí máy qua phải, qua trái, lên cao, xuống thấp, lùi ra xa, tiến lại gần, đóng bớt khung ngang hay dọc…ở nhiều vị trí khác nhau, đồng thời quan sát để lùa các thành phần của bố cục vào vị trí thuận lợi. Thời gian gần đây, tôi thấy có hai phim khá hay và rất đáng thưởng thức, dành cho các bạn muốn nghiên cứu sâu hơn về chụp hình, đó là phim “Spring, Summer, Autumn, Winter, and Spring” và “Memoirs of a Geisha”. Phim “Spring, Summer, Autumn, Winter, and Spring” từ đầu chí cuối chỉ có độc một cảnh là cái am tu hành của một nhà sư và cậu học trò. Các bạn sẽ có dịp nhận xét kỹ thuật thu hình qua từng góc độ thời gian, việc ghi nhận và biểu hiện tình cảm, hình ảnh của cuộc đời và sự xoay vần, v.v. Nền điện ảnh Đại Hàn đã tiến một bước dài qua cuộn phim này. Phim “Memoirs of a Geisha” trong CD thứ hai, cho thấy công phu nghiên cứu tường tận của từng chi tiết về không gian và thời gian, sự giàn dựng hình ảnh để có thể nói lên được tất cả những gì trong truyện, cái hay là gói ghém tất cả khoảng hơn 2 giờ. Nguyên cả phái đoàn quay phim đã đi lại đoạn đường cùng tác giả, thời gian và không gian được sử dụng, và cấu kết thành truyện. Tất cả những thứ ấy chỉ là hư cấu, không phải thực! Nước Nhật hiện nay quá phát triển, không thể nào tìm cho ra một nơi nào hoàn toàn để có thể diễn tả câu truyện…và kết quả là họ đã dựng nguyên một khu vực để quay cuốn phim này…mà lại trên đất Mỹ mới hay chứ! Sự sắp xếp bố cục, chọn lựa hình ảnh, đường nét, ánh sáng, bối cảnh…thật là tuyệt vời! Sau khi xem mỗi bạn sẽ rút ra cho mình một kinh nghiệm và đường hướng riêng…nhưng có điều chắc chắn là từ đây các bạn sẽ chụp hình và xem phim một cách thú vị hơn. Không còn bị cuốn hút trong tình tiết của câu chuyện mà sẽ đi sâu hơn vào kỷ thuật dựng hình, dựng phim, cũng như sự diễn xuất của các vai trong phim, hay các bối cảnh sử dụng trong hình.
Kinh Nghiệm Dùng để viết các phần trên một phần là kinh nghiệm bản thân, một phần là do đọc sách, nhưng phần lớn là tài liệu dành cho các khóa huấn luyện về nhiếp ảnh của Hội Nhiếp Ảnh VN Vùng HTD, mà ngày xưa bác Thái Thuỵ Vy có thời là Phó Hội Trưởng, bây giờ bác ấy chạy về Arizona hưởng nhàn mất rồi. Phần căn bản về máy móc, chụp hình, bố cục kể như tạm xong, nhưng để cho có một bức ảnh tạm gọi là đẹp, chúng ta cần phải xách máy ra mà thực hành, càng nhiều càng tốt, rồi đem những hình đó ra mà thảo luận trong nhóm bạn chụp ảnh. Dĩ nhiên là mỗi người mỗi ý, nhưng chắc chắn là thế nào cũng có một vài điều hay, đáng để chúng ta học hỏi. Tôi mong các bạn sẽ sẵn sàng đóng góp vào đây các kinh nghiệm đã trải qua, để tất cả chúng ta cùng có dịp ôn lại và học hỏi. Những gì tôi viết ra đây thực sự là cho tôi đó các bạn ơi! Các bạn nhớ phụ tôi một tay nha. 8-1 Tư thế chụp hình Thông thường chúng ta chỉ đứng ngay người, ngắm và bấm máy —> bức hình chúng ta chụp được có vẻ như mọi thứ dồn cục lại với nhau, nhứt là khi chúng ta cảnh đường phố bên ngoài với nhiều người đi bộ, trong một bữa tiệc, cảnh sắc thiên nhiên, v.v. Thay vì như thế, chúng ta thử tìm một vị thế cao hơn, đứng trên một mô đất, mỏm đá, hay một chiếc ghế mà chụp —> hình ảnh trong hình sẽ được trải đều ra, và chắc chắn là nhìn bắt mắt hơn. Có khi chúng ta cũng nên thay đổi một chút bằng cách quì xuống mà chụp, hay nằm xuống để đưa chủ đề lên cao hơn, khác với bình thường. 8-2 Phim và Thẻ Lưu Trữ (memory card) Có lẽ hiện nay, các bạn đều quay ra xài máy digital hết rồi, cho nó tiện, nhất là những khi du hành. Tôi cũng đang từ từ chuyển qua máy digital đây bạn ơi! Nhất là đỡ phải mang theo nhiều phim, với thẻ lưu trữ chừng 1 hay 2 GB là tha hồ mà chụp cho toàn thể chuyến đi. Nếu chúng ta không nhắm đến việc phóng lớn bức ảnh và chỉ cần in ra khổ 4×6, chúng ta không cần gì phải chụp với độ phân ảnh cao (high resolution). Với tấm thẻ 1GB, ảnh cở 2MB là chúng ta có quyền chụp chừng 500 tấm hình, tương đương với 20 cuộn phim 24 tấm. Hay hơn nữa là chúng ta có thể chọn độ nhạy (ISO) hay để tự động. Còn bạn nhất định xài máy hình phim, nhớ đem phim cho nhiều, với vài độ nhạy khác nhau. 8-3 Những Điểm Mạnh / Gây Chú Ý Thường là những điểm nằm trên các đường thẳng ngang hay dọc, ở vị trí một phần ba (1/3) hay hai phần ba (2/3) của tấm hình. Đây là điều bình thường phải không các bạn, vì ít khi nào chúng ta nhìn vào trung tâm của một vật thể hay ngoài bìa mép của nó. Từ điểm này, chúng ta nên tránh việc bức hình bị chia cắt làm đôi do một đường thẳng bên trong. 8-4 Đường Chân Trời Các bạn nên chú ý làm sao cho đường chân trời nằm song song với cạnh dưới của tấm hình. Để xéo thì nhìn không đẹp, mà để người xem phải nghiêng đầu qua lại tìm ra đường chân trời thì lại còn tệ hơn nữa. Ví dụ bạn ra biển chụp hình chẳng hạn, nếu bầu trời xanh và có mây đẹp thì 2/3 phần trên của bức hình bạn để bầu trời, 1/3 bên dưới sẽ là mặt nước biển, đường chân trời nằm song song với chiều ngang tấm hình. Còn nếu như chúng ta muốn nhấn mạnh vào con sao biển, vỏ sò hay vỏ ốc nào đó trên bãi biển, chúng ta có thể chọn cho chủ đề nằm ở 2/3 bên dưới, đường chân trời lúc ấy sẽ là các làn sóng ở vị trí 1/3 bên trên của tấm hình. 8-5 Có Nên Dùng Màn Ảnh Phụ Khi Chụp Không (cho máy digital) Nếu dùng màn ảnh phụ (LCE screen) thì chúng ta sẽ ăn chắc nhìn thấy bức hình ra sao trước khi chụp, nhưng bất tiện là hao điện quá. Nhất là khi đi chơi xa, không dự trữ nhiều pin mang theo, đó là chưa kể pin loại đặc biệt đắt gấp chục lần loại pin thông thường. Do đó nếu có thể chúng ta nên ngắm và bố cục bức hình qua cửa sổ (view-finder) để tiết kiệm điện. Chụp hình qua cửa sổ còn có lợi điểm là chúng ta có điểm tựa máy hình sát vào mắt —> máy ít bị run hơn so với cần máy đưa ra xa. Có một hôm tôi đi chụp hình, và khi bậc lên máy báo cho biết là pin yếu, tôi đóng màn ảnh phụ và chụp qua cửa sổ đến được hơn 30 tấm hình trước khi hết điện hẳn. 8-6 Chụp Ngược Sáng Ai cũng biết là khi chụp hình chủ đề ngược sáng, cần phải thêm độ sáng bằng cách mở ống kính lớn hơn, hay cho tốc độ chậm lại, hay là dùng thêm đèn, hoặc dùng một tấm bìa trắng để gần nhằm hắt thêm ánh sáng vào chủ đề. Nếu dùng đèn, thường thì chúng ta gặp thêm tình trạng bóng đổ, tức là nguốn sáng ở phía sau, hình của chúng ta lại có bóng đổ ở trước mặt. Các bạn nên để ý điểm này nghe, kẻo không lại giống như việc chụp hình chủ đề “thôn nữ” làm ruộng mà có mái tóc quăn, hay “cậu bé chăn trâu” mà đeo đồng hồ chẳng hạn. Ở các tiệm chuyên môn, tôi thấy có bán các tấm hắt sáng (reflection screen) có thể gấp gọn bỏ túi rất tiện lợi cho dân du lịch, đường kính chừng 75cm (30 inches). Nếu có mua, bạn nên chọn loại hai mặt màu trắng và màu ngà, thay vì màu bạc sáng quá. 8-7 Chụp Đen Trắng Với Máy Digital? Đề nghị là các bạn nên chụp hình màu tốt hơn. Lý do là khi chụp hình màu, bạn có thể dùng các chương trình điện toán mà đổi từ màu qua đen trắng dễ dàng, trong khi đó muốn đổi từ trắng đen qua màu sắc nguyên thủy thì vô phương. Ngay tại các tiệm rửa hình, máy để sẵn cho bạn sử dụng cũng có phần vụ này. 8-08. Mười Phút Phù Du – Rạng Đông và Hoàng Hôn Nhờ bạn YT nhắc nên tôi mới nhớ chuyện chụp hình lúc rạng đông và hoàng hôn. Thời gian chụp hình, theo tôi, đẹp nhất là lúc mặt trời chưa lên khỏi chân trời vào buổi sáng, hoặc đã lặn xuống khỏi chân trời lúc chiều tối, khi ấy bầu trời ửng hồng hay vàng đẹp lạ thường… và chỉ kéo dài độ vài phút. Các bạn thích những hình ảnh này, dĩ nhiên là phải dậy sớm và ở lại lâu hơn tại địa điểm muốn chụp… và như thế rủi ro nhiều hơn. Vậy khi đi chụp những cảnh sắc này, các bạn nhớ rũ nhau đi càng nhiều càng tốt nha. Quan trọng nhất là nhớ trước đó nhớ kiểm soát là mình có đầy đủ phim (hay thẻ lưu trữ) trong máy để chụp. Lúc đó mà thay phim, thẻ, hay hỏi mượn bạn bè là không được đâu, vì ai cũng chăm chú lo bấm máy. 8-09. Optical Zoom và Digital Zoom “Digital Zoom” có nghĩa là máy hình dùng chương trình có sẵn trong máy mà đưa hình ảnh đến gần hơn. Nó cũng tương tự như các bạn dùng chương trình trong máy điện toán mà phóng hình lớn ra vậy thôi. Do đó khi mua máy hình, càng nhiều “optical zoom” thời càng tốt, vì “digital zoom” có thể làm được với máy điện toán ở nhà. 8-10. Chụp Hình Dạng Nào – JPEG, TIFF, RAW Đây là chữ viết tắt của: - JPEG = Joint Photographic Experts Group, đã nén tối đa các dữ kiện, hình ảnh kém, ít tốn chỗ, khó sửa chữa, nhưng sẳn sàng gởi theo điện thư, từ 1MB-5MB. - TIFF = Tagged Image File Format, nén dữ kiện một phần, hình ảnh khá hơn, chưa sẳn sàng để gởi chung với điện thư, khoảng 6MB-7MB. - RAW = còn nguyên dạng, tha hồ mà sử dụng các chương trình mà biến hóa hình ảnh, cũng như mầu sắc, từ 8MB trở lên. Đề nghị là nếu chỉ chụp hình bình thường chúng ta nên để máy chụp ảnh dưới dạng JPEG, nếu cần in lớn thì hảy chọn TIFF. Khi cần phải tô điểm bức hình về sau, nên lưu trữ dưới dạng TIFF để hình không bị xuống cấp do việc ép nén dưới dạng JPEG. Còn RAW thật sự cũng chẳng cần thiết lắm! 8-11. Chụp Ảnh Ra Như Tranh Vẽ Muốn chụp ảnh hiện ra lung linh như ảo như thực, bạn cứ việc chụp bức ảnh qua sự phản chiếu của mặt nước mưa dưới đường, qua mặt hồ nước, v.v. 8-12. Phân Loại Ảnh Thường các giải thưởng phân loại ảnh như sau: - tổng quát (picturesque): có quyền dùng phòng tối, các chương trình điện toán mà làm cho khá hơn, - phong cảnh thiên nhiên (natural): thường là không có người. - phóng sự (photojournal) - du lịch (travel) Ba hạng sau, bạn chụp thế nào thì để nguyên như vậy, nhưng bạn có quyền cắt xén hình ảnh (crop). Bạn gởi ảnh dự thi mà gởi nhầm loại…đúng là tai hại bạc tỷ! Ngoài ra, khi nhìn một bức hình, người dân Âu Mỹ thường nhìn từ góc trái qua, còn dân Á lại nhìn từ phải qua do thói quen đọc sách / viết từ nhỏ. 8-13. Khuynh Hướng Chấm Giải Đây chỉ là nhận xét chủ quan thôi nha các bạn. - khu vực Á Châu: thích hình ảnh chụp ra đẹp như tranh vẽ, có sự hài hoà, các đề tài khỏa thân, hay cấm kỵ trong phong tục tập quán, v.v. - khu vực Âu Châu: các hình ảnh có tính cách trừu tượng, hư ảo, đen trắng, dùng kỹ thuật phòng tối, thể thao, v.v. - khu vực Mỹ Châu: súc vật nuôi trong gia đình, thiên nhiên rộng lớn chứ không đóng khung, mới la. v.v. Cho nên việc bức ảnh này đoạt giải thưởng ở Mỹ, chưa chắc đã vào được vòng loại ở các giải Âu Châu hay Á Châu. Đây cũng là chuyện thường tình, vì mọi người có một ý thích riêng “nhân tâm tùy mạng mỡ” là vậy. 8-14. Sẵn Sàng Cho Việc Thay Đổi Từ Phim Qua Digital Nhìn quanh các gian hàng máy hình, cũng như trong lúc du hành, tôi thấy số lượng máy hình chụp bằng phim chưng bán, hay được du khách sử dụng càng lúc càng giảm. Hãng Nikon đã ngưng sản xuất máy chụp phim, Canon sắp theo chân, Minolta/Konica nhảy không kịp nên đã phải nhập vào với Sony. Những tiện lợi của máy “digital” quá nhiều so với máy chụp phim, nên tiến trình thay đổi từ phim sang “digital” chắc chắn phải xảy ra: - thay đổi độ nhạy (ISO), với máy digital chúng ta có thể chụp một tấm hình ở độ này, tấm kế đổi qua độ khác dễ dàng, trong khi đó phải cần nhiều máy chụp phim khác nhau cho từng độ nhạy, - với máy digital việc sử dụng quang kế (light meter), kính lọc màu (filter lenses) có lẻ không cần nữa vì chúng ta có thể nhìn hình liền ngay sau khi chụp, kiểm soát sự phân phối độ sáng của bức hình qua biểu đồ (histogram) mà thay đổi hay sửa chữa dễ dàng. - khi máy digital chúng ta cũng không cần phải lo chuyện dùng phim nào cho đúng độ sáng, vì khi chụp hình với dạng RAW, các bạn cứ để tự động (phần White Balance), sau đó về dùng các chương trình điện toán mà áp dụng độ sáng cho thích hợp, với máy chụp phim (ngay cả digital dạng JPEG) thì chịu chết không sửa được. - hình chụp qua digital có thể gởi ngay đi cho bạn bè, bài viết in báo không cần qua giai đoạn rữa phim rồi in thành ảnh, chỉ in những hình đẹp, và đó là chưa kể chuyện tốn tiền lập phòng tối, đối phó với các chất hoá học độc hại. - v.v. và v.v. Chúng ta không muốn đổi có lẽ cũng không được, phải không các bạn?! Bài viết đã khá dài, xin phép được dừng ở đây. Chúc các bạn chụp được những bức hình vừa ý, và nhớ đem lên đây chia sẻ cho mọi người cùng thưởng thức. Cảm ơn các bạn đã theo dõi.
